Khi nhắc tới tiền ảo, có 2 phương pháp chính có thể kiếm thêm được phần thưởng khi mà mọi người tham gia vào mạng, 2 cách đó chính là thông qua staking và mining. Mining là chính quá trình xác nhận những giao dịch và đồng thời thêm chúng vào blockchain, trong khi đấy staking chỉ đơn giản là giữ tiền để hỗ trợ mạng. Tất cả 2 cách đều có những nhược điểm và ưu điểm riêng biệt, tuy nhiên thì trong những năm mới đây việc staking càng ngày càng trở nên nổi tiếng hơn do có các rào cản gia nhập và hiệu quả năng lượng thấp hơn.
Vì thế cho nên ở trong bài viết dưới đây chúng ta sẽ tìm hiểu chi tiết về Proof of Stake (Bằng chứng cổ phần), những nguyên tắc cơ bản của Proof of Stake, và cuối cùng đó chính là nhược điểm và ưu điểm nó.
Xem thêm:
- zkEVM là gì? Phân biệt các nhóm zkEVM khác nhau
- Block size là gì? Sức ảnh hưởng của Block size với blockchain
Proof of Stake là gì?
Proof of Stake (Bằng chứng cổ phần- PoS) chính là một thuật toán làm việc của Blockchain, cho phép người sử dụng kiếm được phần quà cho việc xác thực các khối trên blockchain. Cũng có thể hiểu nôm na chính là người sử dụng sẽ ký gửi (Stake) một lượng tài sản nhất định để có thể trở thành người xác thực (Validator) của Blockchain.
Khác hoàn toàn so với Proof of Work (được dùng bởi BTC), người sử dụng không cần lượng điện lớn hoặc phần cứng mining nhiều tiền. Thay vào đấy, mạng lưới chọn lựa những cá nhân để validate (xác nhận) các block dựa trên lượng coin mà họ có. Nếu như mà lượng coin sở hữu càng nhiều, thì đồng nghĩa với việc người sử dụng càng có nhiều khả năng được chọn để validate – do đấy có tên là Proof of Stake.
Những Validator này sẽ xác minh những giao dịch ở trên mạng lưới, gửi chứng cứ vào bên trong khối. Nếu như chính xác, những Validator sẽ được nhận quà là phí giao dịch thu về hoặc lạm phát của Blockchain. Nếu như mà không chính xác, họ sẽ bắt buộc phải chịu phạt đó là mất đi một lượng tài sản đã ký gửi hoặc là tất cả.
Thí dụ: Blockchain Terra đòi hỏi người sử dụng Stake LUNA để có thể trở thành Validator. Sau đấy, họ sẽ được hưởng chi phí giao dịch (người sử dụng có thể thanh toán bằng LUNA, KRT,UST,…).
Đặc điểm của Proof of Stake
Ưu điểm
Những ưu điểm của Proof of Stake là:
- Không đòi hỏi máy cấu hình cao, bất cứ một ai cũng đều có thể thiết lập những node chuyên biệt trên serve (máy chủ) hoặc máy tính của chính bản thân mình.
- Đôi lúc cũng có thể Delegate (ủy quyền) cho Validator, tức là người sử dụng gửi coin cho Validator để cho họ có thêm chức quyền vote, ngược lại người gửi cũng sẽ nhận được 1 phần phần thưởng mà không cần phải làm bất cứ một điều gì.
- Tăng tốc độ giao dịch, và khả năng mở rộng, cải thiện tính phân quyền bởi vì việc validate cũngcó thể được thực hiện bởi bất kỳ ai stake token ở trong mạng, tạo ra một mạng lưới phi tập trung.
- Proof of Stake tiết kiệm môi trường hơn, không đòi hỏi bắt buộc phải tiêu thụ nhiều điện để có thể hoạt động giống như Proof of Work (BTC chẳng hạn).
Nhược điểm
Tuy vậy nhưng mà PoS cũng có một vài nhược điểm đó là:
- Khi làm Validator hoặc ủy quyền thì người sử dụng sẽ được thêm số lượng coin, tuy nhiên thì sẽ bị giam vốn, hoặc có những lúc sẽ bị bị mất giá coin và đồng thời số lượng bù vào cũng không đủ để hòa được vốn.
- Sẽ có trường hợp unlock cần phải chờ đợi một khoảng thời gian, cũng có thể là 1 tuần, hoặc 2 tuần,… Việc này sẽ làm cho người sử dụng không kịp trở tay khi giá coin điều chỉnh. Thí dụ như khi stake FTT token trên sàn FTX nếu unlock cần tốn 2 tuần; LUNA unstake trên Terra Station tốn 15 ngày,…
- Việc khóa token này liên quan tới quản trị, vì thế cho nên nếu ai khóa càng to token thì tiếng nói của người đấy sẽ có trọng lượng hơn, đấy chính là lý do tại sao Validator cũng cần người sử dụng ủy thác token cho họ. Việc này dẫn đến trường hợp Blockchain mang tính tập trung: Có một vài người có quyền hạn quá nhiều, dự án bắt buộc phải làm theo ý của họ, có lúc có những ý kiến không đem tới một tí lợi ích nào cho dự án nhưng mà vẫn phải tuân thủ và làm theo.
- Tính bảo mật kém bởi vì ai cũng có thể thành validators chỉ bằng cách có lượng lớn token, làm cho mạng dễ dàng bị tấn công 51%. Bên cạnh đó, những valodators này cũng có cơ hội lạm dụng quyền lực của mình.
- Thiết lập hệ thống phức tạp vì rât cần có sự phối hợp đáng kể giữa tất cả các bên liên quan để thiết lập đúng hệ thống Proof of Stake. Điều này đôi khi có thể khó đạt được và có thể dẫn đến sự chậm trễ trong hệ thống.
Đây chỉ là một vài nhược điểm chính liên quan tới Proof of Stake. Tuy là nó đem tới một số lợi ích, nhưng và bên cạnh đó cũng có một vài rủi ro tiềm ẩn cần được xem xét. Khi những blockchain tiếp tục phát triển và sẽ trở thành một xu hướng chủ đạo hơn, chúng ta có thể thấy những giải pháp mới được phát triển để có thể giải quyết những vấn đề này.
Cách Proof of Stake hoạt động
Đối với PoS, thay vì khai thác token mới, người sử dụngcó thể xác thực những giao dịch để có thể đổi lấy được phần quà. Số lượng phần quà tỷ lệ thuận với số token mà người sử dụng có. Việc này tức là những ai nắm giữ lượng token lớn hơn thì sẽ có một cái động lực nhiều hơn để có thể xác thực những giao dịch, bởi vì họ cũng có khả năng kiếm được nhiều phần quà hơn nữa.
Những phần thưởng này có thể tới từ lạm phát token dự án (đã được phân định sẵn trong token allocation, hoặc vô hạn như Mina Protocol, Ethereum 1.0,…). Còn một số khác thì dùng chi phí giao dịch giống như Terra đã nói ở phía bên trên.
Có rất nhiều pguongw pháp để thực hiện PoS, tuy nhiên thì cách nổi tiếng nhất là “Bằng chứng cổ phần được ủy quyền” (DPoS). Đối với DPoS, người sử dụng bỏ phiếu cho validator, validator này sau đấy sẽ hoàn toàn chịu trách nhiệm xác minh những giao dịch và đồng thời cam kết chúng với blockchain. Validator được thưởng thêm chi phí giao dịch và bên cạnh đó họ cũng phải có một lượng token nhất định để có thể đạt điều kiện cho vị trí của mình.
Hệ thống này được làm ra nhằm để ngăn cản sự tập trung hóa, bởi vì những người xác nhận được cộng đồng chọn lựa thay vì được chỉ định bởi một thực thể duy nhất. Việc đấy tức là người sử dụng ngay cả khi họ không nắm giữ một số lượng lớn token thì cũng có thể kiếm được phần thưởng, bởi vì họ có thể chỉ cần ủy thác phiếu bầu của mình cho validator.
Ở thời điểm hiện tại, việc Staking không phải chỉ đơn giản là gói gọn trong Blockchain, mà chúng cũng cho vào các dự án thông thường với mục đích nhằm có thể giảm áp lực bán ,giảm đi lưu thông nguồn cung. Ngược lại, người sử dụng đồng ý khóa token cũng đều sẽ nhận được phần thưởng đó chính là token dự án.
Phương pháp này ở hiện tại đang được thực hiện vô cùng rộng rãi, tuy nhiên thì đây chính là 1 con dao có hai lưỡi:
- Nếu như mà trong suốt thời gian khóa, dự án chứng minh được tại sao người sử dụng cần phải giữ token, không bao giờ bán chúng và hoạt động tốt , thì sau chu kỳ khóa, sẽ không có áp lực bán.
- Đổi lại, nếu như mà trong suốt khoảng thời gian này nó mà vẫn giữ nguyên không có gì thay đổi, khả năng vô cùng cao họ sẽ xả hết cả token thưởng cùng với gốc, dự án sẽ bị tổn thất nặng hơn rất nhiều.
Tìm hiểu thêm về Staking là gì và hướng dẫn cách Staking cho người mới.
So sánh Proof of Stake với Proof of Work
Proof of Work và Proof of Stake không giống nhau ở một số điểm vô cùng quan trọng, gồm có cả mức độ kiểm soát và chi phí liên quan mà chúng ban cho những người xác thực giao dịch.
Trước hết chúng ta hãy cùng nhau sơ lược qua về Proof of Work là gì, PoW chính là chứng cứ công việc, bản chất của thuật toán này chính là xác nhận tính đúng 100% trong công việc của những thợ đào tới toàn mạng lưới blockchain thông qua việc tiêu tốn tài nguyên trong thế giới thực ( thời gian, máy đào và năng lượng điện ).
Nếu như mà nhược điểm và ưu điểm của Proof of Stake đã được nhắc tới ở phía bên trên, thì bây giờ chúng ta hãy cùng nhau xem thử Blockchain Proof of Work phổ biến nhất: Bitcoin có những đặc điểm gì.
Trừ việc nổi tiếng giống như là người đi đầu trong tiền ảo, BTC cũng thường xuyên dính tới những vụ việc có liên quan tới máy đào đắt tiền, năng lượng không trong sạch, đòi hỏi diện tích phức tạp,…
Nhưng đổi lại, Proof of Work vẫn là một trong số những cách thức hoạt động vẫn đang được duy trì đến thời điểm hiện tại bởi vì là nó có tính bảo mật rất cao. Việc tiêu tốn rất nhiều chi phí để có thể trở thành thợ đào sẽ giúp họ không muốn phá hủy mạng lưới.
Vì vậy cho nên sự khác nhau giữa Proof of Work và Proof of Stake sẽ được nói như sau:
Bên cạnh đó, Proof of Work cung cấp quyền kiểm soát dầu hết đối với những giao dịch nào mà được đưa vào những block mới cho những ai quyên góp khả năng tính toán hoặc nhiều sức mạnh băm (hash) nhất. Đổi lại, Proof of Stake cho phép người tham gia có thể xác thực những block bằng phương pháp khóa một số tiền ảo để làm tài sản thế chấp. Do đấy, validator có động cơ để hành động vì lợi ích tốt nhất có thể của mọi người dùng mạng, bởi vì nếu họ không thực hiện “khoản đầu tư” của họ chắc nhắn sẽ gặp rủi ro.
Nói chung Proof-of-Work thường hay dựa vào thị trường cạnh tranh để có thể tạo ra và cải tiến liên tục phần cứng khai thác mới. Việc này cũng có thể dẫn thới việc chi tiêu hoang phí cho những thiết bị không cần thiết hoặc là quá chuyên dụng bởi vì những thợ mỏ bắt buộc phải chi tiền liên tù tì chỉ để có thể duy trì lâu dài hoạt động kinh doanh. Loại chạy đua vũ trang này không được áp dụng trong Proof-of-Stake, tức là validator sẽ không bao giờ hoang phí nhiều các nguồn lực hoặc năng lượng khác để bảo đảm giao dịch.
Đọc thêm: 3 lý do chứng tỏ Proof of Stake bảo mật tốt hơn Proof of Work
Proof of Stake có an toàn không?
Proof of Stake cũng chỉ là công cụ, cái mọi người cần phải đặt ra câu hỏi có an toàn hay không chính là dự án.
Nếu như mà dự án thật, thì việc Stake token sẽ giúp cho chúng ta sẽ có thêm phần quà, và cũng là phương pháp để người sử dụng thật sự góp phần xây dựng dự án mà không cần biết code.
Nếu chúng ta không may chọn nhầm dự án có chất lượng không được tốt cho mấy, hoặc là vô tình bảo mật kém, thì khả năng vô cùng cao là số coin khóa vào sẽ bị mất vĩnh viễn hoặc là giảm giá mạnh.
Vậy cách đào coin PoS như thế nào?
Người dùng để có thể đào được coin PoS phải cần làm 5 bước như sau:
Bước 1: Mua một lượng nhất định đồng coin người sử dụng định đào. Cách dễ nhất đó chính là lên những sàn giao dịch uy tín, chất lượng để mua, thí dụ như: sàn Huobi, sàn Binance,…
Bước 2: Tải ví của đồng coin đó về và thực hiện đồng bộ với máy tính. Trong khoảng thời gian đồng bộ, máy tính của người sử dụng phải bảo đảm 100% được kết nối với internet liên tục không ngừng nghỉ, thời gian này sẽ ngắn dài khác nhau theo từng loại coin.
Bước 3: Sau khi đồng bộ xong hết rồi, người sử dụng cho máy chạy liên tục không ngừng nghỉ để stake. Khuyến khích mọi người nên sở hữu VPS (Virtual Private Server) để stake, sẽ giúp mọi người tiết kiệm được tiền điện vận hành máy chủ, tiền đầu tư phần cứng, không gian lắp đặt…
Bước 4: Sau khi mọi người để coin ở trong ví 1 khoảng thời gian coin sẽ trưởng thành và bắt đầu đi giành block. Khi coin đã chiếm được block và tham gia tạo được block mới, người sử dụng sẽ nhận được lợi nhuận chuyển trực tiếp vào ví của mình.
Bước 5: Khi người sử dụng không muốn đào coin PoS hay stake nữa thì chỉ việc chuyển coin từ ví lên sàn và bán đi thôi.
Như mình đã đề cập ở phía bên trên, PoS chính là một hình thức sử dụng coin đào coin theo dạng cổ phần. Việc này tức là lượng coin người sử dụng đào được phụ thuộc hoàn toàn vào số lượng coin họ đang có và tỉ lệ % Stake mà team DEV của coin đấy cho phép.
Ví dụ: Tỉ lệ Coin Buzz là 1200%/năm, EMB 7200%/năm, B3 10000%/năm.
Tuy vậy, việc đào không phải đơn giản chỉ là bỏ coin vào ví và treo cả ngày là người sử dụng sẽ có lợi nhuận nhiều tới như vậy. Để có thể nhận được lãi suất một cách nhiều nhất, người sử dụng bắt buộc cần phải có Weight thật dài để cạnh tranh với các staker khác. Mục đích chính là có thể lấy được block một cách nhanh gọn nhất để nhận được coin.
Vậy Weight là gì? Làm sao để đạt được Weight cao khi đào coin PoS?
Weight trong đào coin PoS là gì?
Weight (hay cân nặng của coin PoS) gồm có số tuổi của coin và số lượng coin mà người sử dụng cần phải staking. Trong đấy, độ tuổi của coin chính là thời gian để cho coin lớn khi nạp coin vào ví coin (thông thường thời gian này sẽ mất tầm vài giờ đến vài ngày tùy loại coin).
Sau khi coin lớn lên thì Weight sẽ càng ngày càng gia tăng. Weight càng dài thì khả năng lấy được block càng to. Tuy nhiên thì trong khoảng thời gian mới bắt đầu sẽ mất vô cùng lâu để có thể đào được coin PoS bởi vì:
- Ở block thứ nhất đào được, sau khi đủ Weight thì tất cả coin người sử dụng có chỉ đào được duy nhất đúng 1 block, nhưng số coin này sẽ được chia đều ra nhiều block sau đấy.
- Sau khoảng 1 tới 2 tuần thì bắt đầu thu nhập mới dần dần ổn định do mạng lưới netweight đã được hình thành.
- Trong suốt khoảng thời gian stake, cấm tuyệt đối không được rút bớt hoặc nhận thêm, bởi vì những hành động này sẽ xóa toàn bộ công sức xây dựng mạng lưới netweight và đồng thời phải chờ nó tạo lại.
Tổng kết
Tomsa lại, Proof of Stake chính là một thuật toán làm việc của Blockchain, cho phép người sử dụng kiếm được phần quà cho việc xác thực những khối trên blockchain. Proof of Stake giúp tăng thêm tốc độ giao dịch và khả năng mở rộng, cải thiện tính phân quyền, hòa đồng với môi trường và không đòi hỏi máy cấu hình cao để bắt đầu tham gia, cho phép bất cứ ai cũng đều có thể bắt đầu kiếm thêm phần thưởng.