Liquid Staking Derivatives (LSD) là gì?
Liquid Staking Derivatives (LSDs) chính là một giao thức (protocol) cho phép người sử dụng có thể stake các blockchain coin để tạo ra những tài sản tổng hợp (synthetic assets) đại diện cho số lượng và giá trị đồng coin đã stake trên các Proof of Stake blockchain.
Đồng thời đây chính là một mảng nằm trong Derivatives (Phái sinh). Chúng còn cho phép nhà đầu tư có thể giao dịch nhiều sản phẩm dựa trên giá cả mà không cần sở hữu sản phẩm đó.
Những Liquid Staking Derivatives Protocol sẽ mở khoá tài sản đang stake thành các tài sản tổng hợp. Từ đấy trở đi người sử dụng có thể tùy thích bán & mua & hoặc là gia nhập vào các hoạt động khác trong thị trường DeFi.
Thí dụ: Lido Finance cho phép người sử dụng có thể stake ETH và nhận lại stETH. Trừ nhận được staking reward từ số ETH đã stake, người sử dụng có thể dùng stETH trong các DeFi protocol khác để có thể kiếm thêm thu nhập điển hình như cho vay trên Aave và tham gia liquidity mining (cung cấp thanh khoản) trên các AMM.
Vì sao Liquid Staking Derivatives phát triển mạnh?
Trước hết, chúng ta hãy cùng nhau tìm hiểu chi tiết liên quan về cơ chế đồng thuận PoW và PoS.
Proof of Work là một cơ chế đồng thuận đề nghị những validator bắt buộc phải có những máy đào thật mạnh để có thể tranh giành quyền xác thực block và đồng thời không cần phải nắm giữ đồng coin của blockchain đó. Ngoài ra việc vận hành máy đào vô cùng tốn kém về chi phí và đồng thời cũng tiêu hao rất nhiều tài nguyên khác điển hình như tiền điện. Số lượng coin được đào ra thì bị bán đi ngay lập tức để có thể duy trì chi phí hoạt động của các xưởng đào một cách lâu dài.
Trong khi đấy những Proof of Stake blockchain không đề nghị bắt buộc vận hành phức tạp, cầu kỳ mà chỉ đề nghị những Validator stake một số lượng coin trên mạng lưới. Nếu như mà họ gian lận, không trung thực thì họ sẽ phải bị trừng phạt nặng và đồng thời trừ thẳng vào số lượng đồng coin đã stake. Việc này giúp cho các validator luôn luôn có thể giữ tính trung thực với mạng lưới và đồng thời giúp giảm đi rất nhiều số lượng coin lưu thông trên thị trường.
Bên cạnh đó PoS cũng đã được chứng minh rằng có nhiều ưu điểm so với PoW, gồm có tác động sinh thái thấp hơn, chi phí hoạt động thấp hơn, thời gian tạo block nhanh hơn, thông lượng cao hơn…
Xem ngay: 3 lý do chứng tỏ Proof of Stake bảo mật tốt hơn Proof of Work
Vì thế cho nên, bắt đầu từ năm 2020 trở đi, càng ngày càng có nhiều PoS blockchain ra đời và đồng thời đây cũng là yếu tố vô cùng quan trọng giúp cho mảng Liquid Staking Derivatives có thể phát triển mạnh hơn nữa trong tương lai bởi vì chúng không hoạt động trên PoW blockchain mà chỉ chỉ hoạt động trên các PoS blockchain.
Ethereum chính là một trong những thí dụ tiêu biểu nhất của blockchain chuyển từ PoW sang PoS. Tính tới thời điểm hiện tại, Ether (ETH) cũng là một tài sản có vốn hoá nhiều nhất được stake ở các Liquid Staking Derivatives Protocol.
Lợi ích của Liquid Staking Derivatives
Lợi ích cho các bên tham gia
Liquid Staking Derivatives Protocol cung cấp sản phẩm đem tới lợi ích cho rất nhiều bên, gồm có:
- Người dùng: giúp cho người sử dụng có thể kiếm thêm được hoa hồng từ cả 2 nguồn: block reward + incentive từ DeFi Protocol ⇒ Tăng hiệu quả dùng vốn.
- Mạng lưới Blockchain: Khi mà có nhiều người sử dụng staking token vào Liquid Staking Derivatives Protocol, hoàn toàn đồng nghĩa với việc gia nhập mạng lưới chung, giúp mạng phân quyền hơn và gián tiếp gia tăng bảo mật mạng.
- Node Operator: Có thể nhận về một phần chi phí khi mà hỗ trợ staker vận hành phần mềm, phần cứng để stake coin trên mạng lưới.
- Các dự án phát triển trên mạng lưới: Người dùng, dùng những token từ Liquid Staking Derivatives Protocol có thể làm tăng TVL & khối lượng giao dịch cho các dự án đó.
- Token holder của những dự án Liquid Staking Derivatives được chia sẻ doanh thu và đồng thời tham gia vào việc quản trị (Governance) của dự án.
⇒ Khi mà nhu cầu dùng của người sử dụng tăng thì đồng nghĩa nghĩa với việc ích lợi cho tất cả những bên liên quan cũng gia tăng, tạo hiệu ứng mạng tích cực (positive network effect).
Lợi ích đối với token holder
Khi mà đầu tư và nắm giữa token của các dự án Liquid Staking Derivatives, holder thường thường sẽ có 2 quyền lợi chính, gồm có quyền quản trị và chia sẻ doanh thu.
- Governance – Tham gia quản trị hệ sinh thái của dự án Liquid Staking Derivatives.
Governance chính là một tính năng cơ bản và đa số có mặt ở toàn bộ những DeFi Protocol ở thời điểm hiện tại. Đây là một tính năng cho phép holder có thể biểu quyết hoặc đề xuất trên những đề xuất để có thể tác động trực tiếp lên quá trình hoạt động của các dự án.
Riêng đối với builder hoặc các investor to lớn, đây là một quyền lợi vô cùng quan trọng để họ có thể đem tới quyền lợi cho mình hoặc là có thể đưa ra những thay đổi một cách tích cực cho dự án. Tuy vậy nhưng mà, đối với những trader holder nhỏ thì Governance không đem tới nhiều giá trị.
- Chia sẻ doanh thu của protocol.
Đa số những dự án Liquid Staking Derivatives tính protocol fee bằng phương pháp tính một phần chi phí trên lợi nhuận mà người sử dụng thu được, đây chính là một cách tính vô cùng hợp lý dựa trên nguyên tắc cả hai bên đều có lợi.
Dự án có thể chia sẻ một phần hoặc toàn bộ chi phí protocol cho token holder hoặc stakers bằng rất nhiều công thức không giống nhau.
Ví dụ: Người sử stake 1,000 ETH vào Lido với APR là 9%. Sau 12 tháng, người đấy rút tất cả vốn ra khỏi Lido (hiện Lido đang tính phí protocol là 10%) thì họ sẽ có thể nhận lại lợi nhuận cộng vốn từ block reward, tương tự:
1,000 + 1,000*9%*90% = 1081 ETH
Về bên phía Lido, dự án nhận lại protocol fee:
1,000*9%*10% = 9 ETH
Thử tính doanh thu ở hiện tại của Lido trên mạng Ethereum với số ETH được gửi trị giá khoảng 5.7 tỷ USD với APR là 9% (giả sử APR & TVL không bao giờ thay đổi) thì tức là chi phí protocol mà Lido có thể thu được mỗi năm sẽ là 51.3 triệu USD.
Tuy vậy nhưng mà, Lido Finance đã không chia sẻ một chút doanh thu nào cho token holder, thay vào đấy có tất cả 10% phí Protocol thì 5% sẽ dành cho Treasury để phát triển tiếp và 5% còn lại được chuyển cho Node Operator. Vì thế cho nên, LDO token holder gần như là không nhận được quyền lợi trực tiếp từ token.
Hiện rủi ro Crypto đang ở trong đà giảm cực kỳ mạnh. Để có thể giảm vị thế rủi ro với những tài sản có thanh khoản rất kém trong đấy có stETH là một Liquid Staking Derivatives token, đồng thời Alameda đã bán phần rất lớn và chấp nhận với việc lỗ ít để có thể đổi stETH lấy ETH trên Curve Finance. Tuy vậy, bởi vì là khối lượng bán của Alameda Research quá nhiều, chúng đã làm cho tỷ giá của stETH/ETH chỉ còn 0.94 thay vì là 1 giống như bình thường.
Token đã được nhắc tới ở phía bên trên là stETH – Liquid token tạo ra bởi Lido Finance, hiện chúng đang có vốn hoá khoảng tầm 5 tỷ USD với trading volume 1 ngày là 26 triệu USD. Tuy vậy nhưng mà, thị trường hiện vẫn còn vô cùng nhiều token khác như ankrETH với vốn hoá 50 triệu USD và đồng thời trading volume 1 ngày chỉ có thể đạt mức 100 nghìn USD. Sự việc này sẽ để lại rủi ro tương đối cao cho người sử dụng nếu như mà token bị de-peg.
Bên cạnh đó, nếu như mà Liquid Staking Derivatives token được dùng ở nhiều nơi khác trong DeFi, thì đồng nghĩa với việc chúng có thể để lại rủi ro dây chuyền. Thí dụ: Khi mà bạn cắmstETH trên Aave để có thể vay một tài sản khác. Nếu như stETH giảm giá bất thình lình, vị thế vay của bạn chắc chắn sẽ phải đối diện với nguy hiểm rất lớn, Lending Protocol cũng có rủi ro cho vào bị nợ xấu.
Có rủi ro bị de-peg và sụp đổ như UST không?
Đây là một thắc mắc nhiều Staker quan tâm chú ý bởi vì rủi ro de-peg đã và đang đứng trước mắt họ. Tuy vậy, để có thể biết được rõ chúng có bị vỡ tan tành giống như UST hay không, chúng ta bắt buộc cần phải hiểu liên quan về cơ chế và nguyên nhân làm cho UST sụp đổ.
UST chính là một Algorithmic Stablecoin được backed bởi giá trị của LUNA với tỉ lệ 1:1. Việc này đồng nghĩa với việc UST là một Full-backed Stablecoin nếu như mà vốn hoá của LUNA nhiều hơn vốn hoá của UST.
Tuy vậy, khi mà thị trường Downtrend làm cho giá LUNA giảm một cách chóng mặt, UST bị lâm vào trạng thái thiếu tài sản bảo trợ. Khi đấy, holder không còn một chút niềm tin nào cộng với lực bán vô cùng lớn tháo làm cho cả LUNA và UST sụp đổ trong chốc lát.
Như thế, UST de-peg và cả sự sụp đổ của chúng tới từ rủi ro không đủ tài sản bảo đảm. Còn riêng đối với Liquid Staking Token, de-peg là một vấn đề xảy ra như cơm bữa nguyên nhân ro thanh khoản thấp. Tuy vậy nhưng mà, chúng sẽ không bao giờ bị sụp đổ bởi vì chúng có tài sản bảo đảm vô cùng rõ ràng được khoá ở Smart Contract.
Riêng đối với những người đã stake và đồng thời nắm giữ Liquid Staking Token, nếu như mà chưa tìm kiểu kỹ càng nguyên nhân thì mọi người đừng nên bán tháo. Nếu như mà bán đi Liquid Staking token, việc này đồng nghĩa bạn cũng đã bán đi khoản token được stake cộng theo thời gian, cộng với phần lãi được.
Còn riêng đối với trường hợp của Alameda Research, họ buộc phải bán stETH bởi vì staking ETH cho là stake 1 chiều (mạng lưới Ethereum chỉ cho phép rút ETH khi đợt nâng cấp Shanghai diễn ra).
Xem thêm Bản nâng cấp Ethereum Shanghai sắp tới có gì đặc biệt?
Các dự án Liquid Staking Derivatives nổi bật
Theo như thống kê chính xác của DefiLlama tính tới tháng 2 năm 2023, ở trên thị trường hiện đang có hơn 60 dự án DeFi Liquid Staking Derivatives khác nhau. Sau đây có thể kể tới 4 dự án vô cùng nổi bật mà mọi người có thể tham gia.
Lido Finance
Ở trên thị trường DeFi thì Lido Finance được coi là Liquid Staking Derivatives Protocol phát triển một cách mạnh mẽ nhất và đồng thời có TVL áp đảo so với các dự án còn lại. Bên cạnh đó, Lido đã hỗ trợ tất cả 5 mạng lưới đó là Kusama, Ethereum, Polygon, Solana, Polkadot. Ở trong tương lai, Lido Finance đang mở to sang những biện pháp Layer 2 như và Optimism.
Backer của Lido Finance là Dragonfly, a16z, Paradigm, Coinbase,…
Lý do làm cho Lido Finance phát triển một cách cực kỳ mạnh là hoàn toàn nhờ vào đối tác hùng mạnh đồng ý dùng Synthetic token do họ tạo ra, đặc biệt là stETH. Ở thời điểm hiện tại chúng được dùng trên Convex, Uniswap, Curve, Balancer,…
Rocket Pool
Rocket Pool chính là Defi Liquid Staking Derivatives lớn mạnh thứ hai ở trong thị trường. Tuy vậy nhưng mà, họ đúng duy nhất chỉ tập trung chú ý vào tài sản là ETH và đồng thời vẫn chưa có kế hoạch hỗ trợ tài sản khác. Điểm đặc biệt của Rocketpool đó là cho phép những Node Operator có thể bắt đầu với 16 ETH thay vì 32 ETH giống như những dự án khác.
Backers của Rocket Pool là ConsenSys Ventures, KR1.
Stader Labs
Stader Labs là một mạng lưới Liquid Staking Derivatives hỗ trợ tất cả 7 mạng lưới gồm có Polygon, Ethereum, Fantom, Near, BNB Chain, Terra 2.0, Hedera. Họ sẽ mở rộng thêm Solana và Avalanche trong tương lai.
Backers của Stader Labs là Blockchain.com, Pantera, Jump Capital, Coinbase,…
Ankr Liquid Staking
Ankr lúc đầu không phải là một dự án Liquid Staking Derivatives mà nó là tổng hợp tất cra những công cụ dành cho các developer có thể phát triển sản phẩm trong thị trường DeFi. Về sau này, Ankr mở to thêm rất nhiều mảng khác nhau ví dụ có thể kể tới như Liquid Staking Derivatives, AppChain, API, Gaming SDK,… thì chính thức mảng này mới ra đời.
Ankr ở thời điểm hiện tại hỗ trợ 8 blockchain gồm có Avalanche, Ankr, Polygon, BNB Chain, Ethereum, Fantom, Polkadot, Gnosis.
Backers của Ankr gồm có JD Capital, Binance Labs, OK Blockchain Capital, NGC Ventures,…
Các dự án Liquid Staking Derivatives khác
Ở phía bên trên là những dự án Liquid Staking Derivatives hàng đầu thị trường và đồng thồi cũng hỗ trợ rất nhiều Blockchain Platform. Nhưng mà, chúng đã không báo quát toàn bộ những PoS blockchain, vì thế cho nên một số coin sẽ có dự án phát triển dành riêng cho chúng.
Thí dụ: Algo dùng Algo Liquid Governance, Near dùng Metapool, Aptos dùng Tortuga,… Mọi người có thể xem thêm ở trang DefiLlama để tìm những dự án Liquid Staking Derivatives thích hợp hoàn toàn với đồng coin của mình.
Tiêu chí đánh giá các dự án Liquid Staking Derivatives
Đối với Staker
Ở trên thị trường hiện đang có rất nhiều dự án Liquid Staking Derivatives, mỗi một dự án đều cung cấp mức lãi suất không giống nhau đối với cùng 1 loại tài sản. Tuy vậy, không phải là cứ lãi cao nhất thì đồng nghĩa nó là tốt nhất, thay vào đấy staker nên cân bằng giữa phần thưởng và rủi ro khi gia nhập vào các Protocol này.
- Total Value Lock (TVL): TVL là chỉ số thể hiện giá trị token được stake trong Protocol. Nếu như mà TVL càng nhiều thì thể hiện quy mô của dự án trên thị trường càng lớn.
- APY & APR: Đây chính là con số thể hiện một cách rõ ràng lãi suất của staker khi stake tài sản vào các Liquid Staking Derivatives Protocol và đồng thời cũng phản ánh lợi nhuận mà holder nhận về sau khi đã trừ phí.
- Phí dịch vụ: Đây là khoản chi phí có thể tạo ra doanh thu cho những Liquid Staking Derivatives Protocol. Mức chi phí thường thường sẽ là 10% (Lido và Stader Labs áp dụng mức phí này) trên phần thưởng người sử dụng nhận được.
- Vốn hoá của Liquid Staking Derivatives token & mức độ phổ cập: Đây là một yếu tố vô cùng quan trọng giúp token có thể giảm rủi ro bị depeg cũng như giúp cho mọi người có thêm một cơ hội tìm kiếm thêm nhiều lợi nhuận ở nhiều Protocol khác nhau.
Ví dụ: Ở trong bảng so sánh ở phía bên trên, so với Frax Ether hoặc StakeWise thì Lido Finance có reward thấp hơn rất nhiều. Tuy vậy nhưng mà, nếu như mọi người dùng Liquid Staking token để có thể tham gia vào DeFi. Lido Finance chính là một nơi cực kỳ thích hợp để stake ETH bởi vì stETH được chấp nhận ở rất nhiều nơi và đồng thời còn có thanh khoản nhiều nhất để có thể giảm thiểu rủi ro depeg.
Đối với Protocol
Đối với Protocol, tất cả những chỉ số ở phía bên trên cũng khá quan trọng tuy nhiên thì chúng không phải là một tiêu chí quan trọng nhất để nhận xét, đánh giá chất lượng. Thay vào đấy thì, Liquid Staking Derivatives protocol nên tập trung chú ý vào 4 yếu tố dưới đây:
- Tập trung mở rộng và hoạt động ở những hệ sinh thái có phát triển trong tương lai như Ethereum, Polygon, BNB Chain,…
- Cách dự án có thể tạo ra doanh thu một cách bền vững, lâu dài và đồng thời chia sẻ doanh thu cho native token.
- Ký kết hợp đồng để có thể tạo ra tính ứng dụng cho những Liquid Staking token để dùng trong những DeFi protocol, từ đấy trở đi tăng vốn hóa và tính năng thanh của token để có thể giảm rủi ro depeg.
- Ở trong tất cả 3 yếu tố ở phía bên trên, yếu tố quan trọng nhất đó là yếu tố cuối cùng có thể hối thúc sự thành công của tất cả Protocol. Điều cơ bản nhất, những dự án Liquid Staking cần phải tạo cặp giao dịch có thanh khoản đủ tốt ở trên các AMM DEX.
Thí dụ: Lido Finance đã tạo những cặp giao dịch stETH/ETH trên Curve, Uniswap v3. Bên cạnh đó người sử dụng cũng có thể Stablecoin/trade stETH trên những sàn Huobi, MXC, Gate. Đồng thời stETH đã được Aave đồng ý làm tài sản thế chấp để vay, ở trên thị trường thì đây là một nền tảng Lending lớn nhất từ trước cho tới nay, cho phép stETH holder có thể tối ưu hóa nguồn vốn của họ.
Đối với Investor
Đối với nhà đầu tư, sau đây chính là một yếu tố vô cùng quan trọng mọi người cần phải quan tâm chú ý song song với những yếu tố ở phía bên trên.
- Vốn hoá của dự án: Để có thể định giá vốn hoá của những Liquid Staking Derivatives Protocol, mọi người có thể dùng cách định giá theo bội số dựa trên chỉ số TVL/Market Cap.
- Lạm phát token: Đây chính là một yếu tố cực kỳ quan trọng song song với vốn hoá dự án. Thông thường những dự án có vốn hóa thấp sẽ được coi là hidden gem tuy nhiên chúng cũng bắt buộc phải đi kèm với mức lạm phát thấp. Nếu không thì, giá trị token sẽ rất khó để có thể tăng trưởng khi mức độ lạm phát quá nhiều.
- Giá trị và quyền lợi của token holder: Hầu hết những dự án đều chưa chia sẻ doanh thu về cho token holder, vì thế cho nên token vẫn chưa nhận được giá trị trực tiếp. Tuy vậy, nhà đầu tư cũng có thể hy vọng token vẫn tăng giá trị nếu như mà dự án phát triển theo đúng hướng 100%.
Doanh thu
Bên cạnh đó, không phải là toàn bộ những token đều đại diện cho mảng Liquid Staking Derivatives như LDO hay RPL. Thí dụ: Frax Finance là một dự án Stablecoin, BenQi thuộc mảng Lending, Ankr thuộc mảng Infrastructure,…
Tổng kết
Tóm lại Liquid staking chính là một xu hướng phát triển vô cùng cần thiết giúp tối ưu lợi ích của các bên tham gia. Những liquid staking protocol chọn lựa được hệ sinh thái thích hợp nhằm để có thể phát triển và đồng thời có một hiệu ứng mạng lưới mạnh mẽ sẽ có nhiều lợi thế ở trong xu hướng tất yếu này.