Vì sao mình lại viết Series Mô hình hoạt động của Protocol/Dapp?
Có thể kể tới TOP 5 DEX hiện nay trên Ethereum là: Balancer, Uniswap, SushiSwap, Curve, Bancor. Ở trên Ethereum 5 sàn DEX này đang dominance hơn 80% thị trường DEX.
Tuy nhiên anh em đã bao giờ thắc mắc nguyên nhân vì sao 5 cái tên này lại có thể đứng đầu mảng DEX chưa?
Mặc dù là thị trường DEX có cạnh tranh vô cùng tàn khốc, tuy nhiên 5 DEX mình đã đề cập tới ở phía bên trên, nói chung là vẫn còn có những điểm mạnh của riêng mình, mà không có bất cứ 1 AMM nào khác có thể sở hữu được:
- Uniswap: Một trong những AMM thứ nhất, có một cộng đồng vô cùng trung thành và rất lớn, đồng thời có vũ khí Uniswap V3 có thể thay đổi được hoàn toàn bức tranh thị trường DeFi.
- Curve Finance: Nền tảng giao dịch stablecoin số 1 ở thời điểm hiện tại, đồng thời cũng có một khoảng thời gian TVL vượt qua cả Uniswap, và vẫn đang mở rộng sang những nền tảng khác có thể kể tới như Polygon, Polkadot,…
- SushiSwap: Không chỉ còn là một bản fork của Uniswap khi về tay Sam, một AMM với tất cả tính năng thật sự cần thiết cho người sử dụng điển hình như Lending, Farming, Staking. Khoảng thời gian sắp tới còn có thêm cả Miso nữa, nền tảng IDO trên SushiSwap.
- Balancer: Pool thanh khoản rất nhiều tài sản, trend LBP (Liquidity Bootstrapping Pool) giúp việc ra mắt dự án có thể trở nên một cách công bằng hơn.
- Bancor: Mô hình DEX vô cùng độc đáo, mới lạ trợ giúp cross-chain, xử lý được bài toán Impermanent loss cho các Liquidity Provider.
Phát triển, xây dựng và cạnh tranh liên tù tì theo từng thời kỳ của DeFi, theo như ý kiến của cá nhân mình thì đó chính là một yếu tố quyết định giúp 5 DEX này vẫn có thể trụ được cho tới thời điểm hiện tại.
Bởi vì DeFi đi cực kỳ nhanh, đây chính là một không gian mở, công bằng và phi tập trung, chỉ những dự án có tài năng sáng tạo, tạo ra giá trị cho cộng đồng mới có thể phát triển mạnh và tồn tại lâu dài.
Vì thế cho nên, mình viết Series Phân tích mô hình hoạt động của một Protocol nhằm mục đích có thể giúp cho anh em hiểu một cách kỹ càng hơn vào các Protocol, cách một dự án hoạt động để từ đấy trở đi hiểu được nguyên nhân vì sao một dự án lại lại có thể nằm ở vị trí như thế? Nó có đang được được định giá cao hay định giá thấp.
Trước đó, team mình đã có một bài viết phân tích và đánh giá mô hình hoạt động của Basis Protocol, anh em có thể đọc thêm để biết về tiềm năng của dự án và tìm kiếm cơ hội đầu tư cho bản thân. Đọc tại đây.
Ở trong phần này, mình sẽ phân tích cho anh em về Mô hình hoạt động của các AMM, nền tảng của hệ sinh thái DeFi, để giúp cho anh em có thể hiểu sâu nguồn gốc trước khi tới với các mô hình phức tạp, nhiều rủi ro khác.
Như thế, chúng ta sẽ tới với mô hình hoạt động của Uniswap V2, mô hình cơ bản nhất cho tất cả AMM. Ở phần cuối bài viết mình sẽ cập nhật phần tóm tắt lại những điểm nổi bật trong mô hình của Uniswap V2 và những cơ hội ở trong tương lai.
Anh em tham khảo một cách chi tiết để có thêm góc nhìn trong đầu tư.
Thông tin cần biết về Uniswap V2
Ở thời điểm trước đây, Đội ngũ Tienao.com.vn cũng đã có một vài bài viết giải thích liên quan về cơ chế hoạt động của Uniswap và những sàn AMM, anh em cũng có thể tìm kiếm và đọc lại trên tienao.com.vn Để có thể dễ dàng theo dõi một cách kỹ càng những nội dung ở phía bên dưới, mình sẽ giải thích lại cho anh em 1 cách nhanh gọn nhất có thể về cơ chế này:
- Uniswap V2 chính là một giao thức tạo lập thị trường tự động (AMM – Automated Market Maker), cho phép người sử dụng có thể swap bất cứ token ERC20 nào, dùng pool thanh khoản thay vì sổ lệnh.
- Uniswap V2 chính là một bước tiến so với Uniswap V1, trước đấy trên Uniswap V1, anh em chỉ có thể giao dịch từ ETH => token ERC20, kể từ Uniswap V2, anh em có thể giao dịch từ ERC 20 token <=> ERC 20 token.
Hiện nay anh em có thể trade Uniswap ngay trên với các tốc độ nhanh, phí giao dịch thấp, giao diện thân thiện với người dùng, tìm hiểu thêm về cách sử dụng tại đây.
Mô hình hoạt động của Uniswap V2 Protocol
Các bên tham gia (roles)
Uniswap là một sàn phí giao dịch phi tập trung, không có trung gian giữa bên cầu và bên cung, vậy thì Uniswap đã làm như thế nào?
Vô cùng dễ dàng, Uniswap xây dựng ra một mô hình có chức năng giống với máy bán hàng tự động, giúp có thể kết nối giữa bên cầu và bên cung.
Khi tham gia vào Uniswap sẽ gồm có tất cả 2 phần chính đó là:
- Người cung cấp thanh khoản (Liquidity Provider): Đây chính là bên cung, cung cấp tài sản để có thể tạo thanh khoản cho thị trường.
- Người dùng (user, trader): Người sử dụng có thể giao dịch bất cứ token ERC-20 nào khi tới với Uniswap, đổi lại, họ bắt buộc sẽ phải trả 0.3% phí ở trên mỗi một giao dịch.
Workflow
Bên cạnh đó, mô hình của Uniswap sẽ hoạt động theo 3 bước chính đó là:
Bước 1: 1 Pool trên Uniswap sẽ gồm có tất cả 2 loại tài sản, điển hình là A và B, nhà cung cấp thanh khoản (Liquidity Provider) sẽ bỏ 2 tài sản theo tỉ lệ 1:1 vào đó. Đồng thời có thể nhận về LP token, đây là token đại diện cho quyền sở hữu 1 phần tài sản trong Pool.
Bước 2: Nếu như mà Trader muốn trao đổi từ bên phía A sang bên phía B, có thể bỏ bên A vào Pool và đồng thời nhận về B.
Bước 3: Ở thời điểm hiện tại Uniswap đang thu phí là 0.3% cho mỗi một lần giao dịch, phí này sẽ hoàn toàn được trả cho Liquidity Providers.
Thông qua mô hình này anh em cũng có thể thấy:
- Bên cầu (traders) và bên cung (những nhà cung cấp thanh khoản) đã có thể nhìn thấy nhau mà không cần phải thông qua bất kỳ một trung gian nào cả. Và đồng thời vẫn có thể chia sẻ được những lợi ích cho nhau một cách nhanh chóng.
- Uniswap thay vì là trung gian cho giao dịch, thì dự án đã tạo ra những thuật toán, chạy theo những chương trình đã được định sẵn, giúp cho tất cả việc có thể diễn ra một cách hoàn hảo hơn mà không cần phải tới bất cứ một 1 bên thứ ba nào cả, từ đấy trở đi có thể tạo ra một thị trường giao dịch thực sự phi tập trung.
Thuật toán trên Uniswap
Uniswap chính là một AMM – Automated Market Maker (Nhà tạo lập thị trường tự động).
Thật ra AMM là những đường cong được tạo bởi các mô hình toán học. Với Uniswap, công thức toán học sẽ là:
x * y = k
Trong đấy:
- x là số lượng token A.
- y là số lượng token B.
- k là tổng giá trị của pool A/B.
Khi đấy, thanh khoản trong Pool sẽ tạo thành đường cong giống như thế này, trong đó cột ngang là số lượng token A và cột dọc là số lượng token B.
Hình như là vẫn chưa được hiểu cho mấy đúng không anh em? Vậy thì sau đây mình sẽ giải thích một cách chi tiết hơn.
Thí dụ:
Giả sử pool được tạo có tên là ETH/DAI với 10 ETH và 1000 DAI.
Ta sẽ có: x * y = k ⇔ 10*1000 = 10,000.
Giá 1 ETH = 100 DAI và Giá 1 DAI = 0.01 ETH.
Trường hợp thứ nhất: Swap DAI lấy ETH
Trader A vào pool này và swap 500 DAI + 0.3% phí để đổi lấy ETH.
=> y’ = 500 + 1000 = 1500 DAI.
k không đổi, vẫn bằng 10,000.
=> x’ = 6.66 ETH.
Suy ra trader nhận được x – x’ = 10 – 6.66 = 3.33 ETH, tương đương giá trị 500 DAI.
=> giá 1 ETH = 150 DAI, tăng 50% so với giá ban đầu.
Anh em cần hết sức chú ý: 0.3% phí sẽ được thêm lại vào pool sau khi swap làm thay đổi giá trị của k.
Hình minh họa cho trường hợp 1
Trường hợp thứ hai: Swap ETH lấy DAI
Trader B bán 6 ETH để có thể đổi lấy DAI.
=> x’ = 10 + 6 = 16.
=> y’ = 10,000/16= 625.
Suy ra trader nhận được y – y’ = 1000 – 625 = 375 DAI, tương đương giá trị 6 ETH.
=> giá 1 ETH = 62,5 DAI, giảm 37.5% so với giá ban đầu.
Chú ý: Nếu như mà mức trượt giá là quá nhiều, Uniswap sẽ có cảnh báo trước khi anh em tiến hành swap hiển thị thông báo.
Hình minh họa cho trường hợp 2
Tìm hiểu thêm về rủi ro của các AMM với bài viết: Những rủi ro cần biết khi muốn trở thành LP của các AMM
Mô hình Pool trên Uniswap
Các Pool ở trên Ethereum hầu hết đều gắn với Ethereum, sau đây là 2 nguyên nhân chính:
- Uniswap sử dụng mô hình Pool với tỉ lệ 50:50: Hầu hết trong số các Pool, một nửa phần trăn sẽ là ETH, một nửa phần trăm còn lại sẽ là token ERC-20 mà nhà đầu tư muốn giao dịch.
- ETH sẽ được dùng trong Uniswap như một đồng tiền chung: Giống như việc anh em sinh hoạt như bình thường, để có thể tiện lợi nhất có thể cho việc mua đồ, anh em đều dùng đồng tiền chung VND, thì ở trong Uniswap, ETH chính là đồng tiền chung.
- ETH sẽ là điểm nối, giúp kết nối các Pool lại với nhau: Anh em đang có token ABC và đồng thời muốn trao đổi với bất cứ token trên Uniswap, điển hình như token XYZ, anh em sẽ chỉ phải đi qua đúng duy nhất 2 route: ABC => ETH => XYZ. Chi phí swap của anh em sẽ càng ít nếu như mà đi qua càng ít route.
Uniswap capture value cho UNI token như thế nào?
Bắt đầu từ khi ra mắt trong 3 năm đầu tiên hoặc thậm chí khi đã ra mắt Uniswap V2 với thêm nhiều tiện ích, Uniswap đã không lấy về bất cứ một 1 đồng doanh thu nào gọi là có, mà đồng thời còn hoạt động trong khi không có bất cứ một token chủ nào, dự án hoạt động một cách không mất phí. Dự án cho rằng, không nhất thiết bắt buộc cần phải native token, Uniswap vẫn có thể hoạt động một cách cực kỳ tốt.
Cho đến lúc Sushiswap, phiên bản fork của Uniswap ra đời, chứng minh cho Uniswap thấy Native token hoàn toàn có thể được sử dụng để bootstrap dự án, Uniswap thời điểm lúc đó mới bắt đầu ra mắt token của bản thân mình.
Vào ngày 16 tháng 9 UNI đã được ra mắt, ở mức giá $1, và đồng thời nhanh chóng tăng lên vùng giá $9, sau khi được list lên đa số toàn bộ những sàn lớn có thể kể tới như Okex, Binance, Huobi, Coinbase,… chỉ có sau vài giờ đồng hồ ra mắt token. Anh e, cũng có thể thấy, mức độ quan tâm cho token UNI là lớn tới cỡ nào.
Token UNI được dùng cho 3 mục đích chính ở trong phiên bản Uniswap V2 đó là:
- Governance: Đây chính là một chức năng chính của token UNI, ở trong một cộng đồng lớn như Uniswap, chức năng quản trị đóng vai trò vô cùng quan trọng, không thể nào thiếu được.
- Cung cấp thanh khoản: Anh em có thể mua UNI token để cung cấp thanh khoản, hiện tại đang có tất cả 6 Pool UNI trên Uniswap, với TVL xấp xỉ $300 M và APY từ 4% tới 12%
- Phần thưởng Liquidity Mining: Trong giai đoạn thứ nhất khi ra mắt token UNI, Uniswap đã triển khai chương trình Liquidity Mining, khuyến khích cung cấp thanh khoản và đồng thời có thể nhận về UNI token. Tuy vậy nhưng mà, chỉ trong vòng có 3 tháng chương trình này đã hoàn toàn kết thúc, sự việc này đã gây ảnh hưởng cực kỳ lớn tới Uniswap khi một lượng rất lớn thanh khoản đã hoàn toàn bị rút ra và chuyển sang những đối thủ cạnh tranh trực tiếp khác, điển hình như SushiSwap.
Nói chung, trong Uniswap V2, Uniswap capture value cho UNI token bằng tính năng Quản trị và tạo ra Buy Demand cho token UNI qua các Pool thanh khoản. Đây chính là những giá trị không tồn tại và chắc chắn 100% không bao giờ có thể phản ánh hết được mức giá $35 của UNI token ở thời điểm hiện tại.
Theo như suy nghĩ của cá nhân mình, mức giá $35 của UNI sẽ bằng:
$35/UNI = Giá trị hiện tại của token UNI (Governance + cung cấp thành khoản) + Giá trị kỳ vọng trong tương lai (Uniswap V3).
Vế thứ 2 của công thức này (Giá trị kỳ vọng trong tương lai) theo như mình là vô cùng quan trọng, là nguyên nhân quan trọng nhất dẫn tới việc mức giá $35 hiện tại, giải thích nguyên nhân vì sao Uniswap vẫn luôn luôn là DEX hàng đầu trong DeFi.
Cơ hội trong Uniswap V3
Quay trở lại hoàn toàn với mô hình hoạt động Uniswap V2.
Anh em cũng có thể thấy, doanh thu của Uniswap sẽ đến từ 0.3% chi phí giao dịch. Tuy vậy nhưng mà, chắc chắn chi phí giao dịch đều đã được trao lại cho Liquidity Providers, vì thế cho nên Uniswap ở thời điểm hiện tại, hay cụ thể là UNI-holder vẫn chưa được nhận bất cứ một khoảng lời nào từ mô hình hoạt động này.
Ở trong phiên bản UNI V3, Uniswap đã bắt đầu thu 1 phần trong 0.3% phí giao dịch về Treasury của dự án, phương pháp phân chia phần doanh thu này cho UNI-holder cụ thể vẫn chưa được đề cập tới. Tuy vậy nhưng mà, trong vòng 1 tháng vừa qua việc này cũng đã ảnh hưởng tích cực đến giá của UNI, trong phần tiếp theo của dự án mình sẽ phân tích một cách kỹ càng cho anh em.
Còn riêng về việc chia lại hoàn toàn doanh thu cho UNI-holder, mình rất có niềm tin việc này 100% sẽ sớm diễn ra trong tương lai, chỉ cần có duy nhất một Proposal hợp lý được công bố ra, việc này sẽ thành hiện thực.
Niềm tin về Uniswap V3 trong cộng đồng
Câu chuyện liên quan về Uni V3 đã được nói tới bắt đầu từ tháng 10, tháng 11 năm ngoái, tuy nhiên thì dự án mới tiết lộ mô hình của Uniswap V3 trong tháng 3 năm nay.
Sau đây chính là biểu đồ so sánh lợi nhuận giữa 2 token SUSHI và UNI, nhìn một cách kỹ càng vào biểu đồ, anh em có thể thấy niềm tin của cộng đồng dành cho UNI V3 là vô cùng lớn không:
- Trước khi dự án công bố: Uniswap không bao giờ có bất cứ một cập nhật gì, trong khi đấy thì SushiSwap lại đi vô cùng nhanh, liên tù tì ra mắt các sản phẩm mới, cải tiến mới, nhanh đến mức chóng mặt. Tất cả mọi người đều nghĩ SushiSwap sẽ vượt Uniswap, bên cạnh đó Tienao.com.vn cũng nghĩ giống như thế, bọn mình cũng đã từng so sánh SushiSwap và Uniswap, anh em có thể đọc tại đây. Tuy vậy nhưng mà nhìn một cách kỹ càng về giá, thì trong giai đoạn này giá token UNI vẫn tăng trưởng rất mạnh và chỉ chịu thua kém SUSHI token còn mấy chục phần trăm.
- Sau khi dự án công bố: Cũng có thể nói đây chính là phần thưởng dành cho những người hâm mộ UNI token, dự án nhanh chóng đã flip SUSHI token trong 30 ngày vừa qua. Vô cùng rõ ràng tầm ảnh hưởng của Uniswap V3 là cực kỳ lớn, mình sẽ đề cập rõ hơn ở trong bài viết liên quan về mô hình Uniswap V3 trong lần tiếp theo.
Kết luận
Sau đây sẽ tổng kết lại một vài điểm nổi bật trong mô hình của Uniswap V2 như sau:
- Uniswap V2 là một trong những dự án DeFi tiên phong trong ngành AMM và đồng thời vẫn đang đứng đầu mảng này.
- Bằng phương pháp xây dựng một mô hình giống với máy bán hàng tự động, Uniswap xử lý vấn đề kết nối giữa bên cầu và bên cung mà không cần phải qua bất cứ một 1 trung gian nào cả.
- Uniswap có một cộng đồng vô cùng trung thành và đồng thời còn có cả niềm tin với dự án.
- Hiện tại Uniswap V2 vẫn chưa có cách capture value cụ thể lại cho Native token của dự án, là UNI token, việc này sẽ sớm được ra mắt trong Uniswap V3.
Trên đây chính là mô hình hoạt động của Uniswap V2, một trong những mô hình AMM đầu tiên trên thị trường. Nếu như mà anh em còn thắc mắc hay câu hỏi nào liên quan về mô hình hoạt động của Uniswap, thì hãy nhanh tay bình luận ở phía bên dưới bài viết, để mình có thể giải đáp và bổ sung cho anh em một cách nhanh nhất có thể.
Xin chào và hẹn gặp anh em ở bài viết Phân tích Mô hình hoạt động tiếp theo.