Trong bài viết ngày hôm nay chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu xem Decentralized Storage là gì, cách chúng hoạt động, lợi ích chúng mang lại, những dự án nổi bật hiện nay cũng như những dự phóng cho mặt đầu tư.
Let’s go!
Xem thêm
- Token là gì? Coin là gì? Phân biệt Token và Coin
- ZeroLiquid là gì? Giao thức với các khoản vay ‘tự thanh toán’
Decentralized Storage là gì?
Decentralized Storage chính là hệ thống mà mỗi một thành phần trong đấy đều chịu trách nhiệm lưu trữ một phần dữ liệu, những thành phần này cùng hoạt động với nhau và tạo thành một mạng lưới lưu trữ phi tập trung. Thời điểm trước đây khi đề cập tới lưu trữ dữ liệu, chúng ta có những phương pháp dưới đây:
- Ổ cứng vật lý: Hãy nghĩ đến các ổ HDD, SSD sử dụng nhằm để lưu trữ dữ liệu (video, tài liệu, nhạc,…) ở trong máy tính của anh em, hoặc là các USB mà anh em dùng nhằm để mang dữ liệu đi hàng ngày.
- Các bộ nhớ đám mây tập trung (Centralized cloud storage): Dữ liệu được host trên một máy chủ và được vận hành bởi một người, tổ chức (Google Drive, AWS,…).
Mặc dù vậy nhưng mà những hình thức trên đều có những hạn chế và Decentralized Storage hay (lưu trữ phi tập trung) được tạo ra với mục đích cải tiến việc lưu trữ dữ liệu hiện tại.
Bối cảnh hiện tại của Decentralized Storage
Mình không thể nào quên được việc Google Drive shutdown vài tháng trước đây, lúc đó người sử dụng không thể truy cập được trong thời gian vài tiếng và quả thật lúc đó mình đã tương đối hoảng loạn, sợ hãi. Vô cùng nhiều dữ liệu cá nhân quan trọng, công việc dang dở, deadline học tập lúc đó không thể dùng, điều này đã cảnh tỉnh cho mình rằng chúng ta đang phụ thuộc vào những bên cung cấp dịch vụ này nhiều đến như thế nào. Vì sao Decentralized Storage cần thiết? Decentralized Storage chính là nhu cầu cần thiết cho cả nhánh Crypto và Non-Crypto, một vài nguyên nhân chính như:
Sức nặng càng ngày càng lớn của việc decentralized
Theo Cloudwards, hiện tại có gần 94% doanh nghiệp, tổ chức dùng dịch vụ Centralized storage, trong đó AWS (Amazon Web Services) nắm 31% thị phần, Google Cloud là 7%, Microsoft Azure là 20%. Việc quyền lực nằm đa số ở trong tay các ông lớn công nghệ đã làm cho họ có những động thái vượt quyền và gây ảnh hưởng trực tiếp tới quyền lợi người sử dụng. Tất cả những tên tuổi lớn trên toàn cầu (Facebook, google,…) không ngừng bị cáo buộc làm thông tin của người sử dụng bị rò rỉ ra ngoài trong vài năm mới đây. Có vẻ như dữ liệu “cá nhân” không thực sự cá nhân như ta nghĩ. Bên cạnh đó, khách hàng cũng đang phải thanh toán phí lưu trữ ngày càng tăng, tốc độ đường truyền không được cải thiện nhiều và những vấn đề liên quan.
Cloud computing và những con số – Nguồn: Cloudwards.net Centralized Storage bản chất chính là các server đặt tập trung ở một số chỗ, vì thế cho nên khi ta phụ thuộc vào dịch vụ này, có vô cùng nhiều khả năng dữ liệu bị tấn công, ảnh hưởng trực tiếp bởi thiên tai hoặc xảy ra các sự cố làm cho người sử dụng không thể truy cập được như ví dụ của mình phía bên trên.
Crypto ngày càng thu hút nhiều giá trị
Lượng tài sản mà Crypto hiện đang thu hút có tốc độ tăng trưởng cực kỳ nhanh, điều này tức là dữ liệu on-chain hiện đang càng ngày càng có giá trị hơn, và việc lưu trữ dữ liệu theo đó cũng càng ngày càng được quan tâm, chú ý nhiều hơn. Điển hình nhất cho việc này ta có thể đề cập tới case của Solana và Arweave. Vào tháng 12, 2020 Solana đã phát triển SOLAR bridge cho phép chuyển giao dữ liệu từ Solana để lưu trữ ở Arweave và đồng thời cũng có thể truy vấn dữ liệu ngược lại từ Arweave sang Solana. Từ đấy trở đi chart của cả hai token gần như đi tương đồng nhau. Minh chứng cho vai trò quan trọng của dữ liệu nói chung và việc lưu trữ dữ liệu nói riêng của Crypto.
Việc DeFi (Decentralized Finance) càng ngày càng phát triển và thu hút nhiều giá trị thể hiện nhu cầu thật sự của người sử dụng, và yếu tố Decentralized chắc chắn sẽ được đặt lên hàng đầu để đáp ứng cho nhu cầu đó.
Mô hình hoạt động của Decentralized Storage
Giống như một blockchain, Decentralized Storage chính là một mạng lưới gồm có rất nhiều node, mỗi node đóng vai trò trong việc bảo mật và lưu trữ dữ liệu với mô hình hoạt động như sau.
Lưu trữ file trên Decentralized Storage
Cơ chế lưu trữ file trên Decentralized Storage Những thao tác lưu trữ file trên Decentralized Storage: (1) Upload: Người sử dụng tải dữ liệu lên mạng lưới. (2) Mã hóa: Dữ liệu được tự động mã hóa, chỉ có chính bạn và người được bạn cho phép mới có thể truy cập được dữ liệu. (3) Chia nhỏ: Một khi dữ liệu được mã hóa, chúng sẽ được chia nhỏ thành rất rất nhiều phần. (4) Phân phối: Mỗi một phần sẽ được lưu trữ ở các node khác nhau. Người sử dụng sẽ không cần phải tin tưởng tuyệt đối bên lưu trữ nữa vì bản thân bên lưu trữ chỉ nắm giữ một phần nhỏ dữ liệu được mã hóa, từ đấy trở đi giúp tăng mạnh độ bảo mật. Thêm vào đó người sử dụng cũng sẽ không cần phải lo lắng liên quan về việc mạng lưới sập ảnh hưởng trực tiếp tới dữ liệu và việc truy cập, thứ thường xuyên xảy ra ở các mạng lưới lưu trữ tập trung.
Nhận file từ Decentralized Storage
Những thao tác nhận file từ Decentralized Storage Những thao tác nhận file từ Decentralized Storage: (1) Gom dữ liệu: Những phần dữ liệu được gom lại hết với nhau, đặc biệt cần phải chú ý đó chính là ví dụ dữ liệu được chia thành tất cả 100 phần nhưng không có nghĩa là ta có 100 phần khác nhau, có thể chỉ có đúng 20 phần khác nhau còn lại là bản sao và được phân chia ngẫu nhiên trên mạng lưới (tương tự như trộn đề thi). Vì thế cho nên, khi gom dữ liệu chỉ cần 20/100 phần được ghép lại là ta đã có file hoàn chỉnh. (2) Giải mã file: File được giải mã. (3) Tải file: Quy trình này giống như việc anh em tải file từ Google Drive, AWS,… Nhìn vào model này một cách kỹ càng ta có thể thấy độ bảo mật và tính decentralized là vô cùng cao, người sử dụng sẽ không cần phải tin tưởng tuyệt đối bên cung cấp dịch vụ nữa và sẽ không bao giờ còn nỗi lo bị kẻ xấu đánh cắp dữ liệu cũng như phải chịu đựng những lần “sập cầu dao” làm cho ta không thể truy cập dữ liệu.
So sánh Decentralized Storage với Centralized Storage
Phía dưới chính là những ưu điểm và hạn chế của Decentralized Storage so với Centralized Storage.
Ưu điểm
1. Tính bảo mật Với Centralized Storage, dữ liệu được lưu ở những máy chủ (server) tập trung, điều này làm cho cơ sở dữ liệu trở thành nạn nhân cho kẻ tấn công và đồng thời có khả năng chịu tác động của thiên tai nói chung. Còn với Decentralized Storage, dữ liệu được phân phối và lưu trữ ở nhiều nodes trên mạng lưới từ đấy tạo ra một lớp bảo mật thứ nhất, những dữ liệu này được chia nhỏ và mã hóa do đó có thêm một lớp bảo mật nữa cho dữ liệu. 2. Tính hiệu quả Với Centralized Storage, dữ liệu được lưu tập trung ở các máy chủ cố định, để lưu được số dữ liệu ngày càng lớn đó đềnghị máy chủ bắt buộc cần phải mạnh với dung lượng lưu trữ thật lớn. Việc này cũng làm cho traffic nhiều lúc tắc nghẽn do có quá nhiều người truy cập. Với Decentralized Storage, việc dữ liệu được chia nhỏ và lưu trữ ở nhiều nodes sẽ giúp giảm giá thành và tăng dung lượng lưu trữ do một máy giờ gánh ít dữ liệu hơn. Điều kiện cho phần cứng và bộ nhớ lưu trữ từ đó cũng giảm giúp nhiều bên có thể tham gia hơn. Người dùng sử dụng dữ liệu từ nhiều node, giúp giảm tương đối nhiều tình trạng tắc nghẽn mạng lưới. Vì mỗi nodes sẽ tự đưa ra mức giá lưu trữ, vì thế cho nên tạo ra một thị trường cạnh tranh và người sử dụng sẽ được lợi trực tiếp từ việc cạnh tranh giá lưu trữ của các node.
Hạn chế
Mặc dù là có vô cùng nhiều ưu điểm, nhưng mà ở thời điểm hiện tại Decentralized Storage vẫn còn ở giai đoạn đầu phát triển và còn nhiều hạn chế như:
- Công nghệ: Tuy mục đích của Decentralized storage là ai cũng có thể làm node, nhưng ở thời điểm hiện tại để làm node cho một dự án Decentralized Storage tương đối phức tạp, khó và đề nghị người sử dụng bắt buộc phải có một kiến thức nhất định liên quan về mặt kỹ thuật.
- An toàn: Mặc dù hiện nay vẫn chưa có báo cáo liên quan về một vụ tấn công lớn vào các Decentralized Storage, nhưng do còn ở giai đoạn mới nên ta sẽ cần thêm thời gian để chứng minh.
- Phí: Thực chất ở thời điểm hiện tại mức phí lưu trữ của các Centralized Storage là vô cùng thấp so với Decentralized Storage. Điều này là do số lượng node tham gia còn rất ít và model hoạt động của mỗi mạng lưới lưu trữ hoàn toàn không giống nhau.
Amazon web service tính phí hàng tháng và phí thêm cho các tác vụ – Chi tiết tại đây.
Arweave tính phí một lần để lưu trữ mãi mãi – Chi tiết tại đây Tổng kết lại, hiện nay ưu điểm thực sự nổi bật của decentralized storage chỉ nằm ở tính bảo mật và sẽ cần cải thiện thêm nhiều về mặt chi phí và công nghệ liên quan.
Tiềm năng của Decentralized Storage
Thị trường truyền thống
Theo Fortune Business Insights, hiện nay thị trường lưu trữ đám mây truyền thống (cloud storage) đang có giá trị vào khoảng hơn 70 tỷ đô, với tốc độ phát triển trung bình rơi vào khoảng 26.2% thì thị trường sẽ có giá trị hơn trăm tỷ đô chỉ trong vòng 2 năm tới. Vì thế cho nên đây chính là một thị trường vô cùng tiềm năng cho mảng Decentralized Storage. Nhưng mà, thứ làm cho Decentralized Storage tiềm năng không chỉ nằm ở thị trường truyền thống mà đồng thời còn ở Crypto với tính “Decentralized” đặt lên hàng đầu.
Thị trường Crypto
Lấy ví dụ liên quan về Ethereum, bản thân Ethereum cũng có thể được xem là một hệ thống Decentralized Storage, dữ liệu được đưa lên các block sau đó được validate và cho lên chuỗi. Nhưng đây không phải là thứ mà Etherem được thiết kế để làm, ở thời điểm hiện tại, mạng Ethereum đang lưu trữ số dữ liệu rơi vào khoảng 500GB – 1TB, và mỗi một node phải lưu trữ toàn bộ chỗ dữ liệu này. Nếu như mà mạng lưới Ethereum tiếp tục mở rộng với tốc độ hiện tại và lưu trữ nhiều dữ liệu (ví dụ khoảng 5TBs), thì mạng lưới sẽ ngăn cản một lượng lớn nodes hoạt động. Không chỉ dừng lại ở đó chi phí để tải đống dữ liệu đó lên Ethereum là vô cùng cao. Đã có một phép tính cho bài toán chi phí để lưu trữ 1GB dữ liệu trên Ethereum (trường hợp gwei là 100). Và theo như ý kiến của anh em thì con số đó sẽ là bao nhiêu? Kết quả là hơn 60,000 ETH. Hoàn toàn chính xác anh em không nhìn nhầm đâu, 60,000 ETH để lưu trữ 1GB dữ liệu trên Ethereum (Khoảng $210 triệu đô với tỷ giá hiện tại). Hiện nay tất cả những dữ liệu của Crypto (DeFi, NFT,…) vẫn được lưu phần lớn off-chain, vì thế cho nên để đi đến sự Decentralized mình tin sẽ có sự chuyển dịch dữ liệu Crypto lên các mạng lưới Decentralized Storage trong một tương lai không xa. Hiện tại các mạng lưới Decentralized Storage cũng đã bắt đầu phát triển mạnh. Phía dưới chính là ví dụ liên quan về hệ sinh thái các dự án đang dùng giải pháp lưu trữ của Arweave.
Có rất nhiều nhóm khách hàng khác nhau đang dùng Arweave – Nguồn: The Block
Những dự án nổi bật
Riêng đối với tiềm năng mà Decentralized Cloud Storage đem tới, một có cái tên đã tiên phong phát triển những platform của riêng mình. Sau đây là một số tên tuổi nổi bật trong số vô cùng nhiều dự án đang tham gia lĩnh vực trên có thể kể đến như:
Filecoin
Hiện tại dự án đứng đầu trong mảng lưu trữ đó chính là Filecoin (FIL). Filecoin được mọi người biết tới là một trong những tên tuổi thứ nhất làm về mảng storage và nổi bật nhất nhờ ứng dụng giao thức phân phối mã nguồn mở (IPFS). Mình đã không ngần ngại mà thử trải nghiệm các apps lưu trữ được build trên Filecoin, có những apps phải công nhận là cho trải nghiệm tương đối tốt, việc upload và tải file xuống diễn ra vô cùng nhanh rất giống dùng Google Drive. Anh em có thể trải nghiệm tại đây.
Chainsafe, một app build trên Filecoin có giao diện đơn giản và free 20GB lưu trữ – Chi tiết tại đây.
Arweave
Arweave (AR) chính là một dự án liên quan về lĩnh vực lưu trữ thông tin dùng thuật toán đồng thuận Proof of Access để tạo ra kho lưu trữ dữ liệu mãi mãi thứ nhất trên toàn cầu. Nghĩ theo một cách đơn giản hơn, Arweave cho phép người sử dụng có thể thanh toán phí upload một lần để lưu trữ mãi mãi dữ liệu. Dạo thời gian mới đây Arweave được biết tới nhiều hơn nhờ sự hợp tác với Solana, cho phép các dự án có thể lưu trữ dữ liệu thông qua Solar Bridge. Xét ở vai trò người sử dụng các ứng dụng như Ardirve cho chúng ta cảm giác dùng tương đối dễ dàng tương tự với các ứng dụng lưu trữ đám mây hiện nay. Mặc dù vậy nhưng mà nhược điểm của Arweave hiện tại đó chính là chi phí tương đối cao và đang càng ngày càng tăng do giá AR token tăng.
Storj
Storj là một dự án tập trung vào mảng Cloud Storage, Storj cho trải nghiệm lưu trữ tốt dưới góc độ người dùng. STORJ token được dùng nhằm để thanh toán cho các hosts chia sẻ bộ nhớ lưu trữ.
Sia
Nếu như mà kể tới một trong những tên tuổi nổi bật nhất thì không thể nào thiếu Sia được. Có nguồn gốc từ Hackathon HackMIT 2013, qua một số năm Sia tiếp tục phát triển với mục tiêu trở thành “xương sống của việc lưu trữ trên Internet”. Với mức giá vô cung thấp và không gian lưu trữ rất lớn và trải nghiệm người sử dụng thân thiện đây là một dự án vô cùng đáng để anh em quan tâm, chú ý.
Sử dụng thử Sia-UI tại: https://sia.tech/
MaidSafe
Giống như Filecoin, Maidsafeđảm bảo rằng toàn bộ những file được upload lên mạng lưới SAFE của họ đều được mã hóa hoàn toàn. Hơn nữa, các file sẽ không được lưu trữ trên bất cứ một server nào ngăn cản bên thứ ba truy cập vào dữ liệu của anh em.
Swarm
Gần giống với Storj, Swarm cũng tập trung và việc phát triển một platform lưu trữ dữ liệu phi tập trung dựa trên web3 Ethereum. Giống như những đối thủ theo đuổi mục tiêu Decentralized Storage khác, Swarm hoàn toàn tin tưởng tuyệt đối vào một tương lai phi tập trung và đang xây dựng một vài dịch vụ base layer cho web3 để hỗ trợ cho mục tiêu đó.
Tham khảo thêm: Hiểu về Web3 – Internet kiểm soát bởi người dùng
Dự phóng cơ hội đầu tư với Decentralized Storage
Trước đây tầm khoảng 12 tháng, mình cũng đã không ngần ngại tìm hiểu một cách chi tiết liên quan về các dự án mảng Decentralized Storage, đa số tất cả những dự án lúc đó đều chỉ mới phát triển và chưa có sản phẩm. Hiện nay lúc tìm hiểu lại và trải nghiệm một vài sản phẩm, mình vô cùng thích về tốc độ phát triển nhanh và những trải nghiệm rất tốt mà các app build trên mạng lưới đem tới. Về mặt sản phẩm, mình có thể nói là Decentralized Storage cho trải nghiệm sản phẩm không hề kém cạnh các dự án lưu trữ đám mây hiện nay một chút nào, mức phí lưu trữ tương đối đa dạng, phong phú có dự án không mất phí có dự án tính phí nhưng đều vô cùng thích hợp đối với anh em để lưu trữ dữ liệu cá nhân. Mặc dù vậy nhưng mà, ở góc độ là nhà đầu tư ta sẽ cần phải xét ở những góc độ khác để đánh giá xem dự án storage đó có tiềm năng hay không, sau đây mình sẽ nêu ra một vài suy nghĩ và nhận định của chính bản thân mình ở góc độ này:
Phát triển và từ từ thu hút người sử dụng truyền thống
Đây không phải là việc mà Decentralized Storage có thể làm trong một sớm một chiều. Hiện nay những dự án liên quan về mảng Storage đều đang vô cùng mạnh với chi phí cực cực thấp và chất lượng dịch vụ vô cùng tốt. Mặc dù vậy nhưng mà đối với sự gia tăng liên quan về mặt chi phí và hàng loạt mối lo ngại về việc rò rỉ dữ liệu hiện nay, ta hoàn toàn có thể hy vọng vào một sự chuyển dịch về người dùng. Như việc những game trở nên hấp dẫn, cuốn hút hơn khi thêm yếu tố earn, có thể các dự án sẽ có incentive nào đó để thu hút người dùng sử dụng sản phẩm của mình trong tương lai.
Mở rộng hệ sinh thái on-chain
Đây chính là kịch bản mà mình thấy thích hợp hơn và đã được kiểm chứng thành công với case Filecoin và Arweave. Thay vì cố gắng cạnh tranh với các ông lớn để thu hút người sử dụng truyền thống, các dự án liên quan về mảng Decentralized Storage có thể tích hợp trực tiếp với các dự án của các blockchain khác, các dự án đó sẽ lưu trữ dữ liệu của mình mà không phải phụ thuộc vào các server tập trung. Anh em có biết những game như Axie Infinity lưu trữ dữ liệu phần lớn ở các server tập trung không? Có thể anh em đang sở hữu những NFT có một không hai, nhưng mà nếu server đó không may xảy ra sự cố, thứ hiển thị trên màn hình của anh em sẽ chỉ là một hình ảnh trắng tinh và những NFT đó của anh em có thể bỗng chốc trở nên vô giá trị. Team Axie Infinity đã đề cập tới việc chuyển dần dữ liệu lên các Decentralized Storage trong tương lai gần. Đây là một xu hướng chuyển dịch tất yếu, vì còn ý nghĩa gì khi chúng ta hướng tới Decentralzed mà dữ liệu lại có thể dễ dàng bị kiểm soát bởi các bên tập trung! Ví dụ ở dưới chính là hình ảnh của hệ sinh thái Filecoin, phía trên mình cũng đã chia sẻ hệ sinh thái của Arweave. Những dự án đang dần chuyển dịch sang xu hướng lưu trữ phi tập trung và sự giãn nở của các dự án storage đang diễn ra vô cùng nhanh.
Những yếu tố đánh giá một dự án thành công
Nắm được tình hình phát triển của dự án sẽ củng cố vô cùng nhiều cho quyết định đầu tư của bản thân. Phía dưới chính là một số tiêu chí đánh giá quan trọng mà mình thấy anh em cần nắm khi đánh giá một dự án mảng storage.
- Tốc độ tăng trưởng dữ liệu được lưu trữ trên mạng lưới: Đây chính là tiêu chí cơ bản nhất để ta đánh giá một mạng lưới lưu trữ, và nên được đặt lên ưu tiên hàng đầu.
Số lượng dữ liệu được lưu trữ trên Filecoin – Chi tiết tại đây 
Số lượng dữ liệu được lưu trữ trên Siacoin – Chi tiết tại đây
- Số lượng đối tác dùng giải pháp lưu trữ của mạng lưới: Với xu hướng chuyển dịch sang lưu trữ trên các Decentralized Storage, đây chính là một tiêu chí vô cùng quan trọng để ta đánh giá mức độ tăng trưởng và mở rộng của dự án. Số lượng đối tác là bao nhiêu? Có những đối tác quan trọng hay không? Thử hình dung xem có một ngày, dự án hàng đầu như Axie dùng giải pháp Decentralized Storage của một bên nào đó, đây chắc chắn sẽ là vụ nổ và tạo ra xu hướng cho việc lưu trữ trên các mạng lưới phi tập trung.
- Tokenomics: Cho dù sản phẩm tốt tới cỡ nào, nhưng anh em đừng quên chúng ta đầu tư vào token chứ không đầu tư dự án, token phải có tác dụng đem tới giá trị cho holder. Anh em có thể tham khảo bài viết liên quan về tokenomics của Tienao.com.vn để hiểu một cách chi tiết hơn về tiêu chí quan trọng bậc nhất trong việc đầu tư Crypto.
Tìm hiểu: Tokenomics là gì? Ván bài lật ngửa với nhà tạo lập thị trường
Lời kết
Mảng Decentralized Storage có thể được coi là thứ mà không có bất cứ một ai là không cần, hoặc sẽ cần nhưng chưa thực sự nhận được nhiều sự chú ý, và khả năng cao ta sẽ chứng kiến một sự chuyển dịch sang lưu trữ trên các Decentralized Storage trong một tương lai không xa đặc biệt là với các dự án Crypto. Sau đây chính là tóm lại tất cả 3 ý chính trong bài:
- Storage có tiềm năng phát triển ở cả trong Crypto và ngoài Crypto.
- Storage chính là một phần quan trọng để Crypto thực sự Decentralized và xu hướng chuyển dịch dữ liệu lên các Decentralized Storage đang diễn ra.
- Có tốc độ phát triển vô cùng nhanh, nhưng Decentralized Storage còn nhiều hạn chế so với Centralized Storage và việc chuyển dịch sẽ diễn ra từ từ chứ không thể xong trong một sớm một chiều.
Mình vô cùng hy vọng bài viết này đã cung cấp cho anh em tất cả những thông tin cần thiết để hiểu một cách chi tiết hơn về Decentralized Storage là gì, cũng như giúp đỡ anh em phần nào trong việc tìm kiếm cơ hội đầu tư. Và bài viết hoàn toàn chỉ mang tính chất cung cấp thông tin và không được coi là lời khuyên đầu tư. Nếu như mà anh em thấy bài viết này hay thì hãy chia sẻ cho những anh em khác cùng biết nhé!